Trái Gùi Bến Cát

TRÁI GÙI BẾN CÁT
Soạn giả: Kiên Giang.
Hát bài vè:
Nghe vẻ nghe ve, ai về Bến Cát
Nghe con trẻ hát: Sài Gòn, Lộc Ninh;
Tang tính, tang tình, trái gùi Bến Cát.
Nghe con trẻ hát, hát chỉ mấy câu mà thấm tình sâu.
Thơ Lục Vân Tiên:
Mẹ đi chợ chớ ở lâu,
Bận về mẹ nhớ mua xâu trái gùi.
Con chờ xe lửa kéo còi,
Ra ga đón mẹ lấy gùi ăn chơi.
Vọng cổ:
1.Nhưng hỡi ơi, người mẹ được con căn dặn đã chết trong chiếc xe lửa … khứ hồi. Khi bàn tay đẫm máu tươi còn nắm chặt xâu gùi. Người mẹ ấy là Trương Thị Nhành ở huyện Lái Thiêu, làng An Thạnh; chở đồ gốm đi bán chợ Hớn Quảng, Lộc Ninh. Bán chén bán tô cho người nghèo tứ xứ, mỗi ngày một chuyến lời chỉ đủ ăn. Nuôi chồng ốm đau đang cơn thất nghiệp, vì con chắt chiu từng mảnh quần tấm áo.
2.Ngày 08 tháng 5 năm 1960, sau khi bán xong đồ gốm người mẹ vội vã đáp xe về. Nhớ lời con dặn mẹ mua sẵn mấy xâu gùi. Nhìn trái gùi vàng ửng, chị Nhành khẽ nói: Người ta giàu mua cam tàu, xá lỵ, hồng khô; nhà mình nghèo mua trái rừng mới hái. Trái đơn sơ như đời cha đời mẹ, ngon hơn trái bình bát chắc là cũng thích khẩu con tôi. Nỗi sung sướng vô cùng, khi thấy con đón mẹ ở trước nhà ga.
3.Tiếng còi báo tin xe vừa chuyển bánh, chị Nhành cầm mấy xâu gùi vội vã bước lên thang. Chỉ một bước mẹ đã về tổ ấm được gặp con. Nhưng có ngờ đâu vì quá thức khuya dậy sớm tần tảo ngược xuôi, lo cho chồng con quên ăn nhịn khát, mỏi rũ rượi cả hai chân. Bước sau cùng chới với nên chị Nhành té trên đường rày khi xe vừa chuyển bánh. Trời ơi!
Bánh xe lăn giữa đường ray,
Bánh xe nghiền nát qua thây chị rồi.
Đường về nửa chuyến khứ hồi,
Bụi đường đẫm máu đỏ tươi thân nghèo.

Lối:
Chiều hôm ấy nơi chân trời cũ,
Đứa con thơ chờ mẹ trước nhà ga.
Trời Lái Thiêu mây phủ là đà,
Nghe nức nỡ tiếng còi tàu ghé trạm.
Vọng cổ:
4.Thấy người cùng chuyến xuống xe nhưng không thấy mẹ, đứa con thơ vội hỏi: “Má cháu đâu, má cháu đâu?”, thì người cùng chuyến liền ôm xiết đứa cháu mới mồ côi nhưng nói chẳng … nên lời. “Má cháu đây, hãy cầm lấy xâu gùi!”. Không thấy mẹ về, đứa con khóc mướt: “Má cháu đâu, sao không về một chuyến xe?”. Cầm xâu gùi cha không cầm được nước mắt: “Mẹ chết rồi, con đừng khóc nữa con ơi!… Hãy cùng cha tìm gom hết thịt xương của mẹ và mẹ con sẽ ở gần bên cha con mình trong nấm mộ sau hè.”.
5.Bao chiều tàu lại tàu qua, khói tàu vơ vẩn xót xa tiếng còi. Khi nhìn khói quyện mây trời, ngỡ người vợ cũ về nơi chân thềm. Gà trống nuôi con, cha thêm thấm thía nỗi đau thầm. Đi chợ Sài Gòn mua trái hồng, trái vải; con đòi trái gùi, cha càng nhớ đến mẹ con. Trái rừng quê mà tình sâu nghĩa nặng, vợ chồng nghèo từng chia sẻ nỗi long đong. Mãn tang vợ khi có người thiềm mai mối, thắp hương trước mồ mẹ cha nói với cây rừng.
6.Trong giấc ngủ chập chờn, cha thấy mẹ con cầm xâu gùi xô phênh cửa đến bên con. Đặt xâu gùi trên bàn tay con đang ngủ, dặn dò cha nhớ đắp mền cho con khi trời trở gió lập đông. “Có mối duyên sau lựa người hiền hậu, nhưng mẹ ghẻ – con chồng khó lắm mình ơi!”. Bỗng tiếng còi tàu đêm làm tan giấc mộng, cha chạy đến bàn thờ vặn cao ngọn đèn trứng vịt. Giọt lệ nhòa di ảnh, khi đầu cha gục giữa bàn thờ. Ngày giỗ mẹ con hái gùi cúng mẹ, cha nuôi con ngày một lớn khôn. Càng nghe tiếng còi tàu lòng cha càng thổn thức; trọn nghĩa vợ chồng, cha ở vậy nuôi con.