Cần gì danh hiệu NSND vì từ lâu Giang Châu đã là Nghệ sĩ của dân

Nhiều ý kiến bức xúc cho rằng “Sống không trao chết rồi còn trao làm gì”. Tuy nhiên, xét cho cùng danh hiệu đến có phần muộn màng, nhưng vẫn cần thiết bởi nó là bằng chứng cho cuộc đời một nghệ sĩ với nhiều dấu ấn đặc biệt, nhất là khi trước đó, NSƯT Giang Châu (cùng hai tên tuổi lớn thuộc “thế hệ vàng” của sân khấu cải lương là NSƯT Minh Vương và NSƯT Thanh Tuấn) từng bị loại khỏi danh sách vì… thiếu huy chương.

Sinh năm 1952 tại Bến Tre, ít ai biết rằng ở tuổi thiếu niên Giang Châu đã phải học nghề lái tàu rong ruổi khắp miền sông nước để phụ giúp gia đình nghèo khó, nhờ giọng ca thiên phú, cậu được chủ tàu cũng là một nghệ nhân đờn ca tài tử yêu thích và chỉ dạy thêm. Sẵn máu nghệ sĩ, thêm nhiều cơ duyên đưa đẩy, cũng nhằm… trốn quân dịch, khoảng cuối thập niên 1960, cậu thanh niên khăn gói theo đoàn hát.

Với nghệ danh Giang Châu, ông tạo những dấu ấn đầu tiên trên sân khấu các đoàn Hương Mùa Thu, Hoa Mùa Xuân, Thanh Hương – Hùng Minh… Dù chỉ là vai phụ, nhưng giọng ca đặc biệt của Giang Châu đã ít nhiều gây được chú ý.

Nhiều thính giả nhận xét Giang Châu có giọng ca “rộng xài” vì làn hơi vang, mạnh, cách thể hiện đầy phóng khoáng phù hợp với đa dạng các vai chính diện lẫn phản diện, vai kép, vai lão lẫn vai hài. Cùng với phong cách ca vọng cổ hơi dài và vọng cổ hài rất độc đáo, đến nay, Giang Châu vẫn là một trong những danh ca được khán giả mộ điệu yêu mến nhất.

Nếu trước năm 1975, Giang Châu được biết đến như một “kép ca” lôi cuốn khán giả bởi chất giọng thiên phú thì sau năm 1975, trên sân khấu các Đoàn Cải lương Sài Gòn 1, Sài Gòn 2, Đoàn 284… tiềm năng nghệ thuật của Giang Châu được khai thác toàn diện với những vai diễn mang đậm dấu ấn cá nhân, chinh phục khán giả không chỉ qua giọng ca đặc biệt mà còn ở lối diễn xuất linh hoạt và có chiều sâu.

Là một trong những nghệ sĩ được xếp vào hàng đa dạng bậc nhất của sân khấu cải lương với hàng trăm nhân vật đủ dạng tính cách, trong đó có những vai diễn mà cho đến nay số đông khán giả vẫn cho rằng “chưa ai qua mặt được Giang Châu” như: Trần Hùng (Tìm lại cuộc đời), Thừa (Tiếng hò sông Hậu), Thái Ngọc (Khách sạn hào hoa), Tâm (Tô Ánh Nguyệt), Thân (Đoạn tuyệt), Trùm Sò (Ngao Sò Ốc Hến)…

Tiếng khóc như tiếng kéo đờn cò, cách xử lý câu vọng cổ nghe ai oán mà cũng thật hài hước của Trùm Sò – Giang Châu khi từ nguyên cáo trở thành bị cáo vì nhà quan “nắm kẻ có tóc chớ ai nắm kẻ trọc đầu” đã góp phần làm nên lớp diễn “cười ra nước mắt” tố cáo bọn tham quan ô lại vô cùng đặc sắc được khán giả yêu thích đến tận hôm nay. Rất lâu về sau, câu vọng cổ bi – hài của nhân vật Trùm Sò này vẫn giúp Giang Châu rất nhiều trong công cuộc mưu sinh khi sân khấu cải lương rơi vào khủng hoảng.

Nếu Trần Hùng gần như là vai diễn “của riêng Giang Châu” thì với Trùm Sò, người nghệ sĩ đã phải nỗ lực sáng tạo để khẳng định dấu ấn cá nhân, vượt qua cái bóng quá lớn của người đi trước. Lao động nghệ thuật đó của NSƯT Giang Châu là bài học cho lớp nghệ sĩ trẻ hôm nay trên con đường khẳng định “cái tôi nghệ thuật”.

Trong cuộc đời người nghệ sĩ, được khán giả nhớ đến từ 1 vai diễn đã là 1 niềm hạnh phúc, Giang Châu có lẽ đã tham lam khi thành công với nhiều vai diễn khác nhau, lạ ở chỗ, những vai đó ông chỉ là kép phụ.

Hào quang sân khấu là thế nhưng cuộc đời ở tuổi xế chiều của Giang Châu lại không hề an ổn. Sân khấu cải lương rơi vào khủng hoảng trong nhiều năm, không còn “thánh đường” biểu diễn, theo thời thế, Giang Châu cũng phải đi “hát đám”.

Nhưng dù sao vẫn còn có “tri âm”, vẫn còn người thưởng thức giọng ca của mình cũng là niềm vui. Sau sự ra đi của người con trai đầu, Giang Châu thêm 1 lần “ngã quỵ” khi Thế Sơn, người con trai thứ hai cũng đột ngột qua đời ở tuổi 29 vào năm 2013 khi đang là một diễn viên đầy triển vọng của sân khấu kịch TP.HCM.

Rất nhiều khán giả cho rằng Thế Sơn đã thừa kế được phong cách diễn xuất đa dạng, nét duyên hài “tỉnh rụi” của Giang Châu. Sự ra đi của Thế Sơn là cú sốc rất lớn đối với gia đình Giang Châu, vợ ông quy y, bản thân ông sức khỏe sa sút và đến năm 2017 thì gặp tai biến thoái hóa não, mất dần trí nhớ và qua đời vào tháng 5/2019.